روند های آینده هوش مصنوعی (بخش اول)

نگاهی کلی به آینده

تأمل بیشتر در مورد آینده هوش مصنوعی ایده‌های بسیار متناقضی را به ذهن متبادر می‌کند. ترکیب تخیل با استعاره‌ها و روایت‌های مرسوم قبل از انقلاب هوش مصنوعی این رویابافی‌ها را هیجان‌انگیزتر می‌کند. در نگاه اتوپیایی^[1] و آرمانی با حضور ماشین‌های متفکر فوق‌هوشمند^[2] که در آینده نزدیک علایق ما را یا هدایت می‌کنند و یا با آن‌ها یکپارچه می‌شویم، مشکلات دشواری که حل آنها به دست انسان‌ها بسیار سخت بود، راهگشایی می‌شوند. از چالش‌های مدیریت زیست‌محیطی و پایداری گرفته تا منابع انرژی پیشرفته، روش‌های تولید، انواع جدید ارتباطات غیرتهاجمی و دنیای جدید سرگرمی، پیشرفت‌های پزشکی و زیستی که وحشتناک‌ترین بیماری‌ها و حتی پیری و مرگ که می‌توانند توسط این ماشین‌ها راهکار یابند [17].

هرچند، در اهداف دیستوپیایی^[3]، ارتش‌های رباتیک، کارآمد و کاملاً فاقد شفقت، با توانایی شخصی‌سازی تبلیغات رسانه‌ای^[4] برای هر فرد، در هر زمینه با فراوانی زیاد حضور دارند. در این حالت، آینده از سوی شمار اندکی فرد تشنه قدرت و ظالم و با ناامیدی عمومی از آزادی یا انقلاب تسخیر شده است. بدتر از آن، اگر سیستم‌های مصنوعی فوق‌هوشمندی بسازیم و نتوانیم آنها را با منافع بشریت هماهنگ کنیم، ممکن است فرایندی از بهینه‌سازی بی‌امان را ایجاد کنیم که (به تدریج یا به سرعت) سیاره ما را به محیطی خطرناک برای انسان تبدیل می‌کند.

خطر تصویرسازی اتوپیایی و دیستوپیایی افراطی از آینده فناوری، آن است که چیزی را ترسیم می‌کنند که درو اندی[5]، زیست‌شناس، آن را «لوله عذاب^[6]» می‌نامد؛ در این تصاویر تمام توجه بر روی این دیدگاه‌های افراطی متمرکز می‌شود؛ از این رو، توجه به فضاهای مختلف و پیچیده مابین این حالت‌های افراطی ضروری است [17].

در انقلاب فناوری عصر حاضر، انسان صرفاً نظاره‌گر نیست. از میان آینده‌های پیش رو، آینده‌هایی خواهند بود که خودمان ساخته‌ایم؛ عاملانه یا منفعلانه. برای انجام اقدامی معنادار، باید با گستره‌ای از جایگزین‌ها، نقاط مداخله، نقشه‌ای از بازیگران قدرتمند و چارچوب‌های نقد آماده باشیم.

به طور کلی پیش‌بینی آینده هوش مصنوعی دشوار است. هوش مصنوعی تحول‌آفرین‌ترین فناوری چند دهه اخیر است. ماهیت همه منظوره این فناوری، مانند برق یا اینترنت، درک کامل میزان تأثیر بالقوه آن بر آینده ما را بسیار دشوار می‌کند. این مهم فقط به توسعه خود فناوری مربوط نمی‌شود، بلکه به توسعه محیط سیاسی و اجتماعی-اقتصادی آن نیز مربوط می‌شوند. برای مثال، در شرایطی که در حال حاضر حجم بی‌سابقه‌ای از داده‌ها جمع‌آوری می‌شود، چه مقدار از آن داده‌ها برای الگوریتم‌ها رایگان خواهند بود؟ آیا قوانین و مقرراتی در مورد طراحی و استفاده از الگوریتم‌ها وجود خواهند داشت؟ آیا قدرت زیاد شرکت‌های بزرگ فناوری که اکثر دانش هوش مصنوعی در جهان را کنترل می‌کنند، محدود خواهد شد؟ دولت‌ها در کل این فرایند چه نقشی خواهند داشت: محرک‌های نوآوری بی حد و حصر یا حامیان حریم خصوصی و اخلاق هوش مصنوعی؟ پرسش‌های زیادی و در نتیجه سناریوهای متعدّدی برای توسعه هوش مصنوعی وجود دارند و می‌توان گفت: آینده کاملی برای هوش مصنوعی وجود ندارد [18]. PWC در گزارشی چهار سناریو را برای آینده هوش مصنوعی ارائه می‌کند. هر یک از چهار سناریو، بسته به اینکه چگونه دولت‌ها به طور فعال توسعه فناوری و پذیرش آن و رویکرد تنظیم‌گرانه را هدایت خواهند کرد، می‌تواند آینده هوش مصنوعی در اروپا باشد. نگاره 3، مؤلّفه‌های طراحی این سناریوها را نشان می‌دهد. در این طراحی سناریو، به هوش مصنوعی مسئول به‌مثابه عنصر حیاتی در سناریوهای آینده، پرداخته شده است و عملکرد هوش مصنوعی را در میان دو لایه «اخلاق» و «تنظیم‌گری و حاکمیت» ترسیم می‌کند. در لایه عملکرد نیز توجه به سه بخش جانبداری‌[7] و عدالت[8]، تفسیرپذیری[9] و توضیح‌پذیری[10]، استحکام[11] و امنیت[12] در بعد عملکرد هوش مصنوعی را متذکر می‌شود.

به نقل از: مرکز رصد و آینده پژوهی پردیس نوآوری و فناوری بنیان

[1] Utopian

[2] Super-intelligent thinking machines

[3] Dystopian

[4] Propaganda

[5] Drew Endy

[6] The half pipe of doom

[7] Biass

[8] Fairness

[9] Interpretability

[10] Explainability

[11] Robustness

[12] Security